Podobóz cygański w Litzmannstadt Ghetto

Uroczystości upamiętniające tragedię Romów i zbrodnię Niemców odbędą się dzisiaj o godz. 11.00 przed tzw. „Kuźnią Romów” przy ul. Wojska Polskiego 84. O tej zbrodni niemieckiej przez lata niemal nikt nie pamiętał. Skąpe publikacje na jej temat nie cieszyły się wielkim zainteresowaniem. Dowiedziałem się o niej przy okazji przygotowywania obchodów 40 Rocznicy Zagłady Żydów Łódzkich. Zleciłem zrobienie filmu dokumentalnego na ten temat oraz ustalenie miejsca z tragedią Cyganów (Romów i Sinti) związanego. Wkrótce społeczność łódzka dowiedziała się, że w listopadzie 1941 przywieziono do Łodzi ok. 5.000 Cyganów z austriackiego Burgerlandu. Ponad połowę stanowiły dzieci. Było to zarządzenie państwowych władz III Rzeszy Niemieckiej podjęte we wrześniu 1941 r. w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy. Decyzję o ich rozlokowaniu w okupowanej Łodzi podjęto 10.października 1941. Osadzono ich na terenie Litzmannstadt Ghetto w kilku budynkach oraz wielopiętrowej kamienicy na terenie getta. Prawdopodobnie była to kamienica przy ulicy Brzezińskiej – dziś Wojska Polskiego 82 Teren tzw. „podobozu cygańskiego” mieścił się w czworoboku ulic o dzisiejszych nazwach: Wojska Polskiego, Głowackiego, Starosikawskiej i Obrońców Westerplatte. Całkowity obszar zasiedlenia wynosił 0,019 km kw. Transporty przywoziły rodziny Romów i Sinti w dniach 5-9.listopada 1941r. Wszystko wskazuje na to, że byli to ludzie bogaci. Przywieźli ze sobą instrumenty muzyczne oraz biżuterię. Niemieccy nadzorcy dopuszczali się wielokrotnej, systematycznej grabieży ich mienia. W pomieszczeniach przydzielonych osadzonym panował ogromny tłok. Brakowało kuchni, łaźni a nawet toalet. Wszystkie okna od strony zewnętrznej zabito deskami. Nie wyposażono więźniów nawet w łyżki. Przez wiele dni nie dano możliwości umycia się. Katastrofalne warunki bytowe spowodowały wybuch epidemii tyfusu i szybkie rozprzestrzenianie się choroby. W ciągu 7 tygodni 1941 r. zmarło 719 osób, a w pierwszych dniach stycznia – kolejne 250. Ich groby znajdują się na cmentarzu żydowskim w Łodzi. Mimo starannej izolacji obozu istniała realna groźba zarażenia strażników, a następnie mieszkańców miasta. Zmarł zarażony chorobą komendant podobozu SS-Oberscharfürer Eugen Jansen. Administracja niemiecka Wartegau i Litzmannstadt po naradzie w Łodzi podjęła decyzję o likwidacji podobozu. Od 5-12 stycznia 1942 r. wywieziono do obozu koncentracyjnego Kulm (w Chełmnie n/Nerem) 4.300 osób. Większość zmarła już w czasie transportu. Ciężarówki były przystosowane do zabijania spalinami. Pamięć tych losów była w Łodzi nieobecna. Przywieziono tych ludzi z daleka, nie mieli tu znajomych, nie znali języka… W r. 2011 Sejm ustanowił 2.sierpnia Dniem Pamięci o Zagładzie Romów. Ta data związana jest likwidacją Zigeunerlager w Auschwitz-Birkenau. Łódzkie obchody są, począwszy od r. 2004 organizowane w styczniu dla upamiętnienia Podobozu Cygańskiego w Litzmannstadt Ghetto.

Jerzy: https://jerzykropiwnicki.wordpress.com/

14 stycznia 2020