ZMARŁ STANISŁAW MARCIN GĄSIOR – Honorowy Obywatel Piotrkowa Trybunalskiego i emerytowany dyrektor piotrkowskiego Muzeum.

„...Przybył tu z Tomaszowa, objął stary Zamek,

By dzieło muzealne wielkich poprzedników

Rozwinąć i ukazać – nawet od antyku

Przez długie dzieje grodu: choćby ich ułamek...”

Rafał Orlewski „Pan na Zamku”, Laureaci Złotej Wieży Trybunalskiej 1971-2000, Biblioteka Piotrkowska, Piotrków Trybunalski, 2001, s.40.

Stanisław Marcin Gąsior urodził się na kielecczyźnie w 1942 r. Po ukończeniu Technikum Geologicznego w Kielcach rozpoczął studia archeologiczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Po studiach podjął pracę w Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim. Przez szereg lat prowadził badania archeologiczne w środkowym dorzeczu Pilicy. W 1975 r. został dyrektorem Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim. Funkcje tę pełnił do 2009 r. Przez cały ten czas placówka prowadziła działalność wystawienniczą i wydawniczą, a także kulturalno-oświatową oraz współpracę ze szkołami z Piotrkowa i regionu. W tym czasie Muzeum współpracowało także z Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim, piotrkowskimi uczelniami: Filią Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Wyższą Szkołą Handlową im. Stefana Batorego, muzeami w całej Polsce oraz licznymi stowarzyszeniami z terenu miasta i regionu.

S. M. Gąsior łączył pracę zawodową z działalnością społeczną i życiem rodzinnym. Był mężem Zdzisławy Pieczyńskiej – Gąsior i ojcem dwójki dzieci: córki Moniki i syna Krzysztofa. W latach 1990-1994 był radnym Rady Miasta Piotrkowa. Zadania te wykonywał honorowo, zrzekając się diet za udział w pracach Rady. Przez dwie kadencje od 1994 r. był członkiem Rady Krajowej Regionalnych Towarzystw Kultury. Był członkiem zarządu Oddziału Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Piotrkowskiego Towarzystwa Muzycznego, Piotrkowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Stowarzyszenia Związek Muzeów Polskich. Przez trzy kadencje jako wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Piotrkowa Trybunalskiego prowadził działalność wydawniczą w ramach Biblioteki Piotrkowskiej. Współorganizował kolejne edycje konkursu „Złota Wieża Trybunalska”. Wspierał działania piotrkowskiego Stowarzyszenia Rodzina Katyńska, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Piotrkowskiego Towarzystwa Fotograficznego Fcztery. Utrzymywał kontakty z Oddziałem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Piotrkowie Trybunalskim, przez co kontynuował dzieło pierwszych piotrkowskich krajoznawców i twórców piotrkowskiego Muzeum skupionych przed laty wokół Michała Rawity Witanowskiego.

Współorganizował obchody, sesje naukowe i wystawy okolicznościowe m.in. z okazji 400-lecia Trybunału Koronnego i 500-lecia Parlamentaryzmu Polskiego. Wydarzenia te organizowane były we współpracy z Kancelariami Sejmu i Senatu RP, Uniwersytetem Warszawskim i Archiwum Głównym Akt Dawnych. Ogólnopolski zasięg tych wydarzeń stał się dogodnym elementem promującym Piotrków. S.M. Gąsior był autorem licznych scenariuszy wystaw czasowych prezentowanych nie tylko w piotrkowskim Muzeum. Warto przypomnieć chociażby obchody 200-lecia Konstytucji 3 Maja, rocznicę Insurekcji Kościuszkowskiej, wystawy z okazji rocznicy odzyskania niepodległości, wybuchu II wojny światowej, a także wystawy ukazujące wielokulturowość Piotrkowa oraz najcenniejsze zabytki sakralne miasta i regionu. Przez wiele lat dyrektor Gąsior przewodniczył miejskim obchodom świąt narodowych. Był członkiem komitetu redakcyjnego periodyku naukowego „Badania nad dziejami regionu piotrkowskiego”. Przez wiele lat przewodniczył komisjom zakupu muzealiów, zwracając uwagę na drugorzędne cechy przedmiotów i detale stanowiące o rzeczywistej wartości eksponatów. W okresie sprawowania funkcji dyrektora przez S.M. Gąsiora, ilość zbiorów muzealnych wzrosła ponad dwukrotnie. Wszystkie wymienione działania służyły podkreśleniu roli oraz znaczenia Piotrkowa i piotrkowian w dziejach Rzeczypospolitej. 15 lutego 2017 r. jako niekwestionowany autorytet powołany został przez Prezydenta Piotrkowa w skład 26 osobowego Komitetu Honorowego 800-lecia Piotrkowa Trybunalskiego. Uroczystość odbyła się w siedzibie Muzeum - na Zamku Królewskim ostatnich Jagiellonów.

Po przejściu na emeryturę, mimo pogarszającego się stanu zdrowia, S. M. Gąsior nadal aktywnie uczestniczył w pracach Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Aktywnie wspierał działania Towarzystwa Przyjaciół Piotrkowa Trybunalskiego i życie miasta pełniąc m.in. funkcję członka rady redakcyjnej i redaktora serii wydawniczej „Piotrków 800”. Z bogatej wiedzy historycznej wynikającej z wieloletnich zainteresowań dziejami miasta nadal korzystają regionaliści, historycy, dziennikarze i urzędnicy. Przykładem są chociażby konsultacje historyczne udzielane twórcom mappingu „800 lat Piotrkowa – Dzieje w kalejdoskopie”.

Dorobek naukowy i popularyzatorski S. M. Gąsiora, to szereg publikacji z zakresu archeologii, historii, sztuki, kultury regionu i muzealnictwa. Redagował i współtworzył liczne katalogi do wystaw organizowanych przez piotrkowskie Muzeum. Warto przypomnieć następujące wydawnictwa i opracowania historyczne: „Konspiracyjne Wojsko Polskie 1945-1948”, „Suplement do Przewodnika po Piotrkowie Michała Rawity Witanowskiego”, „Historia Piotrkowa” w przewodniku „Piotrków Trybunalski i okolice”, „Broń biała w zbiorach Muzeum Piotrkowskiego”, „Akt ponowienia prawa miejskiego Piotrkowa” wraz z katalogiem, „Najstarsze dokumenty miasta Piotrkowa”, „Piotrkowskie legendy i opowieści” oraz teksty i redakcję albumów: „Piotrków Trybunalski miasto z przyszłością- bogate przeszłością”, „Skarby z nad Pilicy”, „Spała-dzieje jednego kurortu”. S.M. Gąsior jest autorem ponad 30 artykułów i opracowań w czasopismach oraz wydawnictwach zbiorowych np.: „Przywileje miasta Piotrkowa przez królów polskich wystawione”, „Piotrków Sejmowy -Materiały z sesji naukowej 28 I 1994”, „Teraźniejszość i przyszłość kultury w Piotrkowskiem” (cztery artykuły), „Konspiracja w Piotrkowskiem w latach okupacji”, „Działania wojenne na obszarze byłej guberni piotrkowskiej w 1914 roku”, „Organizacja 28 pułku strzelców Kaniowskich AK w Obwodzie Piotrkowskim”, „Pamiątki po Trybunale Koronnym w zbiorach Muzeum Piotrkowskiego”, „Początki piotrkowskiej Straży Pożarnej”, „Laureaci Złotej Wieży Trybunalskiej”(biogramy i redakcja), „Muzealnictwo regionalne w Polsce Środkowej”, „Zmiany wizerunku herbu Piotrkowa w ostatnich dwu stuleciach”, „Powstanie i rozwój Muzeum Krajoznawczego Ziemi Piotrkowskiej”. Zamieszczał także artykuły w czasopismach o zasięgu krajowym i regionalnym jak: Magazyn Historyczny „Mówią Wieki”. magazyn „Spotkania z Zabytkami” (numer piotrkowski 9/2001), miesięczniki regionalne „Zbliżenia Piotrkowskie”, „Siódma Prowincja”, „Goniec Piotrkowski”, „Piotrkowski Informator Kulturalny” i „Pilica”.Ponadto redagował wydaną w 2005 r. w ramach serii wydawniczej „Biblioteka Piotrków 800” pracę Tadeusza Nowakowskiego pt. ”Piotrków w dziejach polskiego parlamentaryzmu” oraz wydaną w 2009 r. w serii Wielkie Bitwy Historii publikację Wojciecha Zalewskiego „Piotrków 1939”.
Za swą pracę S.M. Gąsior wielokrotnie wyróżniany był licznymi odznaczeniami: Odznaka za Zasługi dla Województwa Piotrkowskiego, Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, Brązowy Krzyż Zasługi, Złoty Krzyż Zasługi, Odznaka Zasłużony Działacz Kultury, Złota Odznaka za Opiekę nad Zabytkami, Odznaka Honorowa za Zasługi dla Archiwistyki, Złota i srebrna Odznaka Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Medal za Zasługi dla Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Złoty i srebrny Medal 400-lecia Trybunału Koronnego, Medal Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Złota Wieża Trybunalska w 1989 r. Otrzymał ponadto wiele innych medali okolicznościowych i pamiątkowych.

Przyznanie podczas obchodów 800 lecia Piotrkowa w 2017 r. tytułu Honorowego Obywatela Miasta Piotrkowa Trybunalskiego było zwieńczeniem pracy zawodowej i społecznej S.M. Gąsiora, który mimo tego, że nie mieszkał już w Piotrkowie, to nadal żywo interesował się każdą nową publikacją, wydawnictwem, czy najdrobniejsza wzmianką o trybunalskim grodzie. Do końca życia utrzymywał też kontakty z miastem, dla którego przez kilkadziesiąt lat pracował oraz ludźmi, z którymi współtworzył życie kulturalne miasta i działał na rzecz budowania lokalnej społeczności. Stanisław Marcin Gąsior zmarł w Wieluniu 23 lutego 2021 roku, gdzie pozostawał pod opieką córki. Przeżył 78 lat.