grzegorz, wto, 2024-02-06 13:15
z naszego archiwum
"Radni są potrzebni żeby być bezradni i pobierać diety, a prezydent żeby ładnie się prezentował, a niekoniecznie rozwiązywał problemy ludzi". Mniej więcej tak mówią mieszkańcy nie tylko naszego miasta.
Obecnie w każdym demokratycznym państwie samorząd terytorialny spełnia bardzo ważną rolę, ponieważ jest jednym z podmiotów sprawujących władzę nadaną mu przez członków lokalnej społeczności. 21 listopada br roku mamy szanse i prawo dokonać wyboru naszych przedstawicieli do rad gminy, sejmiku i na urząd prezydenta miasta. Jest to bardzo ważny fakt, gdyż silny samorząd stanowi o potencjale gminy i województwa.
Szczególnie, że samorząd lokalny - jego główne znaczenie wynika z faktu, że w odróżnieniu od administracji rządowej zajmuje się sprawami najbliższymi dla poszczególnych członków społeczności lokalnej. Sprawy te mają bezpośredni wpływ na jakość i poziom ich życia. Samorząd terytorialny jako podmiot władztwa w Polsce został reaktywowany na poziomie gmin w 1990 r. Rozbudowany przez utworzenie samorządowych powiatów i województw w 1999 r. stał się podstawowym podmiotem polityki społecznej wypierając z pozycji dotychczasowego lidera administrację rządową.
Wprowadzenie na początku lat 90 demokracji politycznej jako zasady ustrojowej państwa prawa zaowocowało procesem decentralizacji władzy państwowej, którego efektem było powołanie do życia 8 marca 1990 r. samorządu gminnego oraz miejskiego i przekazanie im zadań i kompetencji dotychczas zastrzeżonych dla administracji państwowej centralnej (w tym rządowej) i terenowej zorganizowanej od 1950 r. w system rad narodowych.
Reaktywowanie samorządu terytorialnego miało na celu upodmiotowienie społeczności lokalnych gmin i miast, które przy pomocy wybranych w demokratycznych wyborach przedstawicieli mogą samodzielnie zarządzać lokalnymi sprawami. 21 listopada możemy się wypowiedzieć, czy obecny prezydent spełnia nasze oczekiwania, czy też nie, a także czy chcemy budować kolejne rondo, czy też zrewitalizować park miejski.
W wyniku zmian ustrojowych administracja samorządowa stała się obok administracji rządowej podstawowym elementem systemu administracji publicznej. Wypełniając swoje zadania samorząd terytorialny wykonuje głównie zadania własne o znaczeniu publicznym i wymiarze lokalnym oraz zadania zlecone z zakresu administracji państwowej. Do podstawowej grupy zadań wykonywanych przez samorządy terytorialne należą zadania własne o znaczeniu publicznym i wymiarze lokalnym. Można podzielić je na obligatoryjne i dobrowolne. Zadania o charakterze obligatoryjnym są narzucone jednostkom samorządu terytorialnego w drodze określonych ustaw, stanowią, zatem pewien zamknięty katalog. Charakterystyczną cechą aktów prawnych jest to, że są napisane w taki sposób, aby umożliwić jak najszerszą interpretację zawartych w nich przepisów. Pozwala to jednocześnie wszelkim organom, w tym przypadku organom samorządów terytorialnych, na elastyczne stosowanie prawa oraz włączenie pewnych zagadnień do własnego obszaru zainteresowań. Realizacja zadań obligatoryjnych, jak sama nazwa wskazuje, jest obowiązkowa. Zadania dobrowolne to wszystkie te, które nie zostały ujęte w podstawowych przepisach, jak również nie są narzucone samorządowi na podstawie odrębnych ustaw. Jest to, zatem ta sfera, którą samorząd zajmuje się niejako z własnej woli, wynikającej np. z jakiejś specyficznej potrzeby społeczności lokalnej. Przy realizacji zadań własnych samorządy dysponują pełną samodzielnością ograniczoną tylko przez przepisy ustaw, gdyż, jak już wspomniano, wszystko odbywa się na podstawie i w granicach prawa. Samodzielność w tej sferze oznacza brak jakichkolwiek wytycznych, poleceń, nakazów czy instrukcji z zewnątrz. Zadania własne są też realizowane z własnych środków finansowych (dochodów), we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Katalog zadań własnych samorządu terytorialnego jest niejako celem jego istnienia, stanowi wiodący składnik zadań samorządowych pozostając w związku z istotą i sensem samorządu. Bez przyznania wspólnotom lokalnym znaczącego zakresu tego typu zadań samorząd terytorialny nie powinien być w ogóle powoływany, gdyż jego istnienie i funkcjonowanie byłoby całkowicie bezcelowe.
Zadania własne są wykonywane samodzielnie bez ingerencji organów państwowych i na własną odpowiedzialność, ale możliwy jest nadzór polegający na koordynowaniu działań niezgodnych z prawem. Są one finansowane głównie w drodze subwencji ogólnej lub szczegółowej, co pozwala samorządowi na swobodne dysponowanie tymi środkami zgodnie z lokalnymi potrzebami i preferencjami. Poza podziałem na zadania dobrowolne i obligatoryjne (obowiązkowe) zadania własne można również podzielić na: - Zadania lokalne (miejscowe), do których zalicza się zadania związane z terytorium i mieszkańcami jednej korporacji terenowej. Składają się na nie zadania dotyczące zaspokajania potrzeb żyjącego na terenie gminy społeczeństwa jako grupy socjalnej, które określa się mianem zadań lokalno-integracyjnych oraz sprawy publiczne powstające poprzez zsumowanie indywidualnych potrzeb ludzi, które są znane jako zadania lokalne zsumowane.
Zadania ponadlokalne, wykonywane przez korporacje samorządowe utworzone z kilku wspólnot lokalnych. Zadania te dzielą się na mniejsze grupy:
zadania wyrównujące; są to sprawy publiczne dotyczące potrzeb pojedynczej gminy, w przypadku, gdy jej własne siły nie wystarczają do wykonywania zadań; polegają na wyrównywaniu obciążeń wszystkich członków korporacji ponadlokalnej w celu pomocy słabszemu członkowi związku, zadania wspólne; są to zadania zaspokajające potrzeby całej społeczności ponadlokalnej i obciążające wszystkich członków związku korporacyjnego, w związku, z czym muszą być wykonywane wspólnie.
Drugą ważną grupą są zadania zlecone z zakresu administracji państwowej, ale wykonywane faktycznie przez organy samorządu terytorialnego. Za przekazaniem tych zadań w gestię jednostek samorządowych przemawiały przede wszystkim względy praktyczne. Sieć gmin i powiatów dysponuje odpowiednią infrastrukturą pomocną w dotarciu do wszystkich zainteresowanych osób. Sposób, w jaki władze lokalne uzyskują kompetencje do wykonywania zadań zleconych umożliwia jednocześnie podział tych zadań na dwie zasadnicze grupy: zadania obowiązkowe przekazywane przez ustawy oraz dobrowolne wykonywane na podstawie porozumień między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej. Pierwsza grupa dotyczy w jednakowym zakresie wszystkich samorządów terytorialnych na terenie kraju, zgodnie z obowiązującym prawem. Druga grupa to zadania wykonywane na podstawie porozumień, uwarunkowane umowami zawieranymi przez indywidualne samorządy z określonymi organami lub instytucjami państwowymi. Wynika stąd wniosek, że poszczególne wspólnoty samorządowe mogą mieć bardzo zróżnicowany katalog zadań dzięki pewnej swobodzie w decydowaniu zarówno o zadaniach własnych, realizowanych dobrowolnie, jak i zleconych na podstawie porozumień. Istotnym wyróżnikiem zadań zleconych z zakresu administracji publicznej jest sposób ich finansowania. Zgodnie z prawem, organ administracji rządowej zlecający zadanie jest zobowiązany do zapewnienia środków finansowych na jego realizację.
Swoboda realizacji tego typu zadań jest również nieco ograniczona, co zresztą wydaje się naturalne. Chodzi tu przede wszystkim o intensywniejsze środki nadzoru nad realizacją zadania zleconego oraz sposób odwoływania się od decyzji administracyjnej, które jest kierowane nie do samorządu, który de facto ową decyzję podjął, lecz do organu zlecającego. Obecnie władze samorządów terytorialnych wskazują na olbrzymie nie dofinansowanie, zarówno w przypadku zadań zleconych, jak i własnych jako konsekwencji nadmiernego przekazania w kompetencje samorządu większości zdań, które kiedyś należały do rządu. Zgodnie z prawem, na wykonanie zadań własnych samorządy mogą otrzymać z budżetu państwa dofinansowanie w formie dotacji lub subwencji, lecz Ministerstwo Finansów nie ma konstytucyjnego obowiązku przekazywania tych środków do samorządów. W wyniku tego często dochodzi do sytuacji, w której odpowiednie środki nigdy nie trafiają do władz lokalnych. Istnieje także stała tendencja rządzących do centralnego rozdzielania środków na zadania samorządowe. Niektórzy analitycy uważają, że przyczyną tego jest zła kondycja finansowa państwa zmagającego się z pokaźnym deficytem budżetowym. Przekazywanie jednostkom samorządu terytorialnego coraz to nowych zadań, najczęściej bez wystarczającego wsparcia finansowego, doprowadziło do systematycznego osłabiania możliwości finansowych gmin i powiatów. W konsekwencji poziom inwestowania w gminach uległ w ciągu ostatnich lat istotnemu zmniejszeniu, co wpłynęło na zahamowanie rozwoju lokalnego.
Finanse samorządów zostały najbardziej nie do szacowane w związku z realizacją zadań z zakresu zdrowia, oświaty, wypłaty zasiłków mieszkaniowych, utrzymania dróg, dofinansowywania przejazdów pasażerskich, rozwoju regionalnego oraz utrzymywania regionalnych linii kolejowych. W najbliższych latach ma się zmniejszyć subwencja oświatowa, ponadto w przypadku Piotrkowa Trybunalskiego istotnym faktem na wielkość budżet miasta jest wpływ wielkość zobowiązań, które przyjdzie spłacać w związku z zrealizowanymi inwestycjami w ostatnim okresie i budową oczyszczalni, co przyczyni się do stagnacji w inwestycjach w latach 2012-2013.
Idea "polityki społecznej bliskiej obywatelom" sprzyja demokratycznemu procesowi ustalania hierarchii celów społecznych, najważniejszych z punktu widzenia określonej społeczności lokalnej oraz odpowiedniemu doborowi narządzi realizacji tej polityki stosownych do lokalnych warunków i potrzeb. Podział na zadania własne i zlecone zależy od hierarchii celów oraz przyjętej przez państwo w danym okresie polityki społecznej, gospodarczej i administracyjnej. Rodzaje zadań własnych i zleconych są określane przez ustawy, zmieniane wraz ze zmianami w otoczeniu, programach czy koncepcjach realizacyjnych. Ogólnie o podziale zadań pomiędzy wszystkie szczeble władzy, a także o podziale zadań samorządów na poszczególne grupy decydują aktualne potrzeby i cele polityki państwa przyjęte przez ustawodawcę. Istotne znaczenie dla organizacji i funkcjonowania samorządu lokalnego ma główna koncepcja roli prezydenta i urzędu gminy w spełnianiu statutowych zadań.
Przedmiotem zainteresowania tego podziału jest gmina, gdyż to ona stanowi jednostkę, której działalność w największym stopniu dotyczy mieszkańców niejako bezpośrednio. Jeżeli zadania, o których mowa są wykonywane przez pracowników urzędu lub przez jednostki budżetowe przy
znikomym zaangażowaniu innych instytucji, to można mówić o modelu dominującego udziału gminy w bezpośrednim zaspokajaniu zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Władza gminy ponosi, zatem pełną odpowiedzialność za zakres, intensywność i jakości usług komunalnych świadczonych przez podległe im jednostki organizacyjne, jak również za efektywność oraz sytuację finansową owych jednostek.
21 listopada wybieramy dla województwa, miasta swojej dzielnicy, ulicy, ale przede wszystkim dla nas wszystkich mieszkańców, żeby żyło nam się lepiej - pamiętajmy o tym wszystkim decydując.
Grzegorz Lorek
19 października 2010
- Zaloguj się lub Zarejestruj by móc dodać komentarz