Bracia Dobrzańscy – Powstańcy Warszawscy z Piotrkowa

Wielu piotrkowian walczyło w Powstaniu Warszawskim, w tym m.in. bracia Dobrzańscy, synowie Tadeusza – szefa Stronnictwa Narodowego w Piotrkowie, i wnukowie Mirosława – literata, poety, działacza społecznego oraz wydawcy pisma „Tydzień”. Bracia służyli w kompanii NSZ „Warszawianka” w zgrupowaniu „Chrobry II”.

Kompania „Warszawianka” powstała 8 sierpnia 1944 r. i była najsłynniejszym oddziałem NSZ walczącym w Powstaniu. Jej dowódcą był urodzony w Piotrkowie kpt. Piotr Zacharewicz „Zawadzki”. Kompania walczyła w rejonie Alej Jerozolimskich - od Domu Turystycznego i Domu Kolejowego, po ul. Chałubińskiego. Oddział skutecznie blokował Aleje Ujazdowskie, co wykluczało ich użycie przez Niemców jako arterii przelotowej przez miasto na kierunku wschód-zachód. Kompania walczyła do końca Powstania i wyszła do niewoli 5 października.

Tadeusz i Jerzy Dobrzańscy przeszli cały szlak bojowy „Warszawianki”. Kim byli?

Tadeusz Dobrzański, ps. „Dyzio”, „Pogorzelski”, urodził się 9 XI 1915 r. w Piotrkowie jako syn Tadeusza, przywódcy obozu narodowego na tym terenie i Janiny z domu Ubysz. Po ukończeniu prestiżowego w kraju Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej. W 1935 r. został przyjęty do Polskiej Korporacji Akademickiej Arkonia. W czasie II wojny światowej od 1939 r. należał do Organizacji Wojskowej Związku Jaszczurczego, następnie od 1942 r. w NSZ, gdzie był sekretarzem w Warszawie Tadeusza Salskiego, ps. „Tadeusz”, szefa Komitetu Wykonawczego Organizacji Polskiej, potem emisariusza do Londynu. Aresztowany przez Niemców za udział w tzw. akcji cukrowej (zdobywanie środków finansowych dla NSZ), wykupiony z niewoli przez rodzinę. Ukończył Szkołę Podchorążych NSZ w Warszawie w stopniu kaprala podchorążego. W czasie Powstania Warszawskiego w kompanii „Warszawianka” w zgrupowaniu „Chrobry II”, gdzie był zbrojmistrzem. W dniu 20 IX 1944 r. zgrupowanie weszło w skład 15 pułku piechoty AK „Wilków” (28 Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei). We wrześniu 1944 r. awansowany na stopień podporucznika. Po klęsce Powstania, w dniu 5 X 1944 r. wzięty do niewoli i w dniu 19 października tegoż roku osadzony poprzez Stalag 344 Lamsdorf w obozie jenieckim w Murnau - Oflag VII A. Tam do kwietnia 1945 r., kiedy to obóz oswobodzili Amerykanie. Następnie w Brygadzie Świętokrzyskiej. Do 1948 r. przebywał z rodziną w Rzymie, służąc w II Korpusie gen. W. Andersa jako porucznik, skąd wyemigrował do Argentyny, a w 1952 r., dzięki pomocy finansowej brata Jerzego, przeniósł się do Kanady, gdzie działał w organizacjach polonijnych. Długoletni działacz i wielokrotny członek zarządu Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Koło Nr 7 w Montrealu. Członek Koła Filistrów Polskich Korporacji Akademickich w Montrealu. Ożeniony w 1942 r. z Anną Kowalską, córka Janiny Trajdos, która była siostrą Mieczysława Trajdosa, szefa SN w kraju do 1942 r. Zmarł 13 VII 1969 r. w Montrealu. Pochowany na cmentarzu weteranów „Field of Honour” w Pointe Claire, w Quebec, w Kanadzie. Pośmiertnie został odznaczony przez prezydenta RP Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego za zasługi podczas wojny jako żołnierz NSZ.

Jerzy Dobrzański, ps. „Karol” oraz „Ubysz”, urodził się 4 XI 1918 r. w Piotrkowie jako syn Tadeusza i Janiny z domu Ubysz. Absolwent Gimnazjum Towarzystwa Szkoły Średniej w Piotrkowie. Należał do Stronnictwa Narodowego. We wrześniu 1939 r. służył ochotniczo w 25 pułku piechoty, 7 pułku piechoty Legionów i 184 pułku piechoty (grupa gen. F. Kleeberga). Walczył pod Kockiem, przedstawiony do Krzyża Walecznego. Następnie w stopniu kaprala w Stalagu XVII-B Krems a/d Donau (6 X 1939r. - 28 X 1941r.). W tym czasie od 5 XI 1940 r. zwolniony na roboty cywilne do Urzędu Pracy Krems, pracował u piekarza Bergera w Horn. Po zwolnieniu przebywał w Warszawie. Od marca 1942 r. w Organizacji Wojskowej Związku Jaszczurczego, następnie w NSZ, gdzie służył w Oddziale do zadań specjalnych Komendy Głównej - szef sekcji samochodowej i odpowiedzialny za sprawy finansowe (do sierpnia 1944 r.). W maju 1943 r. ukończył Szkołę Podchorążych NSZ w Warszawie w stopniu kaprala podchorążego. W czasie Powstania Warszawskiego w kompanii „Warszawianka” w zgrupowaniu „Chrobry II”, gdzie był kwatermistrzem. W dniu 20 IX 1944 r. zgrupowanie weszło w skład 15 pp. AK „Wilków” (28 Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei). We wrześniu 1944 r. awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 I 1944 r. Po klęsce Powstania, w dniu 5 X 1944 r. wzięty do niewoli i w dniu 19 października tegoż roku osadzony poprzez Stalag 344 Lamsdorf w obozie jenieckim w Murnau - Oflag VII A. Tam do kwietnia 1945 r., kiedy to obóz oswobodzili Amerykanie. Od 1 VII 1945 r. do marca 1946 r. oficer do zdań specjalnych w Brygadzie Świętokrzyskiej, jej kurier do kraju. Potem w Polsce, gdzie nadal współpracował z Rządem Polskim w Londynie. Po ostrzeżeniu przez ministra Adama Rapackiego (jego brata ciotecznego), że musi opuścić kraj, w dniu 7 III 1949 r. uciekł kutrem rybackim z Gdyni do Szwecji (był jego współwłaścicielem). Tam otrzymał azyl jako uchodźca polityczny (wraz z nim Polskę opuścili Roman Babicki i Tomaszewski, Tadeusz Siemiątkowski „Mazur”, Hanna Kamler Szymańska „Kama” i Maciej Szymański „Kruczkowski”). W Szwecji ambasada PRL wytoczyła mu proces o kradzież kutra (państwo go znacjonalizowało), sprawę wygrał i wyjechał wkrótce do Holandii (Harlingen). Ponownie ambasada polska wytoczyła mu proces i tym razem wygrał, ale musiał sprzedać kuter i spłacić nim prawników oraz zaciągnięte pożyczki na koszty utrzymania. Emigrował do Kanady w 1951 r. Tam aktywnie działał w organizacjach polonijnych, wiceprezes Związku Polaków w Kanadzie, działacz Kongresu Polonii Kanadyjskiej. Był szefem komisji imprezowej KPK w Okręgu Toronto. Organizował wybory Miss Polonii Kanadyjskiej i fundował nagrody. Działał także w zarządzie 114 placówki Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Kanadzie. W 1959 r. był opiekunem z ramienia Polonii Pani Heleny Sikorskiej, wdowy po generale i Naczelnym Wodzu Władysławie Sikorskim, która odwiedziła Kanadę. Później na łamach prasy dziękowała ona za doskonałą opiekę ze strony Jerzego. Przyjeżdżał on do Polski, co kilka lat. Interesowała się nim wówczas SB, gdyż przed opuszczeniem kraju był działaczem politycznym, a uciekając zabrał znacjonalizowany kuter. Pewnego razu, gdy przyjechał do Polski, został aresztowany w hotelu. W trakcie przesłuchania powiedział, że jeśli go natychmiast nie wypuszczą to już nigdy niczego od Polonii Kanadyjskiej Polska nie dostanie w darze. Był to wówczas okres dostaw 100 karetek dla Pogotowia Ratunkowego. Został zwolniony po 30 minutach. Ożeniony w 1943 r. z Anną Natanson, córką Zenobii Trajdos, która była siostrą Mieczysława Trajdosa, szefa SN w kraju do 1942 r. Zmarł 28 X 1995 r. w Toronto w Kanadzie, pochowany na miejscowym cmentarzu Mount Pleasant. Został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego za zasługi podczas wojny jako żołnierz NSZ.

Cześć i chwała Bohaterom!

Robert

2 sierpnia 2014