Racja stanu

Mam z Państwem podzielić się refleksjami na temat - czym jest "Racja stanu" ... i zaraz powiem, że przyszło mi zmierzyć się z materią, z którą tylko encyklopedyści w jej definiowaniu nie napotykają na większe trudności.

Według nich racja stanu to wzgląd na dobro państwa a ci, którzy to realizować powinni - potrzeby i dobro państwa za największą swą powinność uznać muszą Dodam jeszcze definicję państwa jako organizację społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium,posiadającego suwerenność polityczną, ekonomiczną, społeczną i mamy w dużym uproszczeniu odpowiedź na postawione pytanie.

Lecz racja stanu określonego państwa to pojęcie bardziej złożone „funkcjonujące w obrębie, by tak rzec współrzędnych czasu i przestrzeni, zależne od stopnia świadomości społeczeństwa, będące jakże często w kolizji z pojmowaniem racji stanu przez sąsiadów, poddawane obróbce filozoficzno-ideologicznej, niewolnej od nacisków zewnętrznych i nader często utożsamiane z osobowością charyzmatycznego przywódcy. Pół biedy, kiedy okolica wolna od chwastów
totalitaryzmu.

Zdawać by się mogło, że teraz już definiowanie celów, które racji stanu, naszej racji służyć mogą jest czynnością zgoła prozaiczną, łatwą, taką którą wielu potrafi. Lecz kłopot sprawia materia czasu, która uzyskać musi wymiar historyczny, by każdy już dostrzec mógł, że wytyczone cele były słuszne a podjęte decyzje trafne.

Trafność decyzji Mieszka I — by pojąć za żonę Dubrawkę, córkę władcy chrześcijańskich Czech i która to decyzja przyspieszyła wychodzenie ówczesnych Polan z izolacji usuwając zagrożenie z zachodu ze strony Sasów a z południa ze strony Przemyślidów - potwierdziła się już za dynastii Piastów. Akt chrztu Polski, który dokonał się w roku 966 jest najdonioślejszym i najbardziej decydującym posunięciem polityczno-kulturowym w całej historii Polski przede wszystkim dlatego, że chrześcijaństwo, które do nas dotarło było w obrządku łacińskim. To dobra ilustracja tego, jak definiować i realizować rację stanu, by u potomnych zasłużyć na wdzięczną pamięć.

Historia Polski obfituje w zdarzenia u których początku było trafne lub złe prognozowanie skutków podjętych decyzji. Zapewne Konrad Mazowiecki chcąc przyspieszyć chrystianizację Prusów nie przewidział, że posłużenie się w tym celu Zakonem Krzyżackim przysporzy Polsce wiele kłopotów. Zupełnie inny skutek przyniosła szeroko pojmowana tolerancja za panowania króla Kazimierza Wieikiego. Wzrosła wtedy liczba lokacji miast i wsi, a między 85 nowymi miastami znalazł się np. Lwów, leżący na jednym z najważniejszych szlaków handlowych między Wschodem i Zachodem. To z resztą nie jedyna zasługa tego króla.

Proszę zważyć jakże tajemnicze wydają się być powody, które skłoniły "panów krakowskich" po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 roku do żądania, by jego młodsza córka Jadwiga objęła tron polski po swoim ojcu. Toż to boczna i żeńska gałąź Andegawenów. Był przecież inny godny kandydat- Zimowit IV i w dodatku Piast. Ale nie dość na tym, postanowili bowiem oddać rękę młodziutkiej Jadwigi-królowej Polski — wrogowi. Przecie Litwini owym czasie nader często najeżdżali ziemie polskie i robili to do ostatniego dnia przed zawarciem z nimi Unii.

Jagiełło - Wielki Książę Litwy i późniejszy król Polski rozważał w tym czasie poślubienie księżniczki Ruskiej i przyjęcie chrztu w obrządku prawosławnym. Gdyby do tego doszło nie mielibyśmy w narodowym panteonie zwycięzcy spod Grunwaldu a historia nasza i Europy potoczyłaby się zapewne innym torem.

Czy "krakowscy panowie" byli tak dalekowzroczni, czy Boża Opatrzność to spowodowała-faktem jest, że plan moskiewski się nie powiódł i tak oto powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. By bronić swej racji trzeba mieć odwagę i wyobraźnię a możnowładcy w ówczesnym Krakowie ją mieli. Wszak by zrobić królem Polski Litwina i Andegawenkę odwagi trzeba było nie lada.

Mamy też w swej historii słynną ustawę " Nihil nivi" z 1505 roku - Nic nowego!, która z jednej strony położyła podwaliny pod polski system parlamentarny, z drugiej zaś legła u podstaw zgubnego "Liberum veto" „prowadząc do osłabienia władzy monarszej i w konsekwencji upadku Rzeczpospolitej. Trzeba wielkiej przenikliwości wspartej doskonałym rozpoznaniem współczesności - dziś łatwiej bo rolę tę pełni informacja z całym swym oprzyrządowaniem - by trafnie zdefiniować rację stanu państwa, w którym pełni się funkcje ustawodawcze, wykonawcze czy opiniotwórcze. Wiedza i otwarty umysł wsparte wolą działania to warunki konieczne choć niewystarczające by pełnić wysokie funkcje w państwie. W takim samym stopniu potrzebne są kwalifikacje moralno-etyczne, które wyzwalają sprzeciw, gdy cel ma uświęcać środki, gdy ufny swym przywódcom naród podejmuje nadzwyczajne zadania, gdy działania wymuszają ofiary, gdy po obu stronach rodzą się wątpliwości co do sensu ponoszonych trudów.