50 lat kubańskiego komunizmu - totalna klęska

50 lat rządów Fidela Castro na Kubie, a następnie od 2006 roku jego brata Raula, to czas upadku gospodarczego tego kraju. Brak gwarancji dla własności prywatnej, wolnorynkowej gospodarki i wolności politycznych zepchnęły Kubę z poziomu jednego z najlepiej rozwiniętych w regionie do statusu outsidera – wynika z raportu opublikowanego przez przedstawicieli liberalnych organizacji, reprezentujących najważniejsze kraje Ameryki Łacińskiej. Raport został przygotowany i opublikowany przez chilijski think tank Libertad Desarrollo, którego jednym z założycieli jest były minister finansów tego kraju, Herman Buchi.

W styczniu 2009 r. obchodziliśmy 50-lecie obalenia przez rewolucjonistów kubańskich pod wodzą Fidela Catro republikańskiego rządu Fulgencio Batisty. Przejęcie władzy przez komunistów oznaczało wprowadzanie w życie utopijnych rozwiązań gospodarczych, opartych na centralnym planowaniu i podziale dóbr. Połączone było to z ograniczeniem swobód obywatelskich i politycznych. Deklarowane przez władze kubańskie zapowiedzi zwiększania dobrobytu i egalitaryzmu przyniosły efekty. Przez ostatnie 50 lat z czwartej gospodarki regionu Kuba stała się jedną z najgorszych. – Kraj, który przyjmował europejskich emigrantów w pierwszej połowie XX wieku stał się społecznością 500 tys. potencjalnych emigrantów – podkreślają autorzy raportu.

Decydujący wpływ na kubańską ekonomię miał koniec Zimnej Wojny i rozpad ZSRS, z którym to krajem silnie zintegrowana była kubańska ekonomia. Brak upowszechnienia własności prywatnej i oficjalnych mechanizmów wolnorynkowych na wyspie spowodował znaczny spadek wskaźników rozwoju gospodarczego na Kubie. W latach 1981-89 wzrost gospodarczy wynosił średnio 2,9 proc., a w latach 1991-2003 już średnio -0,5 proc. W wyniku tego dochód narodowy Kuby na mieszkańca spadł w latach 1989-2003 o 17 proc. Udział inwestycji w PKB obniżył się o 19 proc, eksport spadł o 70 proc, a import o 13 proc. Zadłużenie powiększyło się o 77 proc. Doprowadziło to do tego, że Kuba, która w 1957 r. zajmowała 3. miejsce pod względem PKB na mieszkańca w Ameryce Łacińskiej, w 2003 roku spadła na 7. Zadłużenie kraju na mieszkańca jest na Kubie trzy razy większe niż średnia w Ameryce Łacińskiej. Pod koniec 2007 roku całkowite zadłużenie zagraniczne tego kraju wyniosło 37, 905 bln. dolarów. – Pewne rynkowe reformy w latach 1993-96 przyniosły chwilową poprawę sytuacji gospodarczej, ale w 2003 roku poziom rozwoju był w dalszym ciągu poniżej tego z 1989 roku, ubóstwo i zróżnicowanie dochodów wzrosło – podkreślają autorzy raportu.

Kuba ma jeden z najgorszych bilansów handlowych na świecie. Rolnictwo kubańskie jest nieefektywne, co wymusza import. Produkty rolnicze, leki i benzyna to 60 proc. kubańskiego importu, a towary te obejmują 80 proc. krajowej wymiany zagranicznej. Według autorów raportu są małe szanse by odwrócić tę sytuację w najbliższej przyszłości.

Obrońcy Castro mówią często o osiągnięciach socjalnych reżimu, wskazując na stosunkowo niskie zróżnicowanie społeczne i wysoki poziom służby zdrowia. Rzeczywiście, w poziomie dostępności do usług zdrowotnych Kuba zajmuje 22 miejsce na świecie spośród 122 badanych państw, przewyższając poziom Francji, Wielkiej Brytanii, czy Belgii (128,6 lekarzy na 100 tys. mieszkańców). Pod tym względem jest po Argentynie i Urugwaju jednym z najbardziej rozwiniętych krajów w regionie.

Prawdą jest też, ze Kuba ma jeden z najniższych wskaźników śmiertelności noworodków na świecie, a umiejętność czytania i pisania jest na poziomie 80 proc., co porównywalne jest z Chile i Kostaryką i oznacza większy poziom niż np. w Portugalii.

Nie można jednak wyciągać z tego wniosków – jak wskazują autorzy raportu – że przed rewolucją kubańską kraj ten był pod tym względem zacofany. W latach 50-tych Kuba była jednym z lepiej rozwiniętych gospodarczo krajów w regionie wraz z Argentyną, Wenezuelą, Chile i Urugwajem.
Zwolennicy socjalistycznej ekonomii wskazują także, na spadek bezrobocia na wyspie w ostatnich dziesięcioleciach. Oficjalnie spadło ono od 1989 roku do 2007 z 7,9 proc do 1,8 proc, ale kosztem realnego spadku płac i emerytur, które zmalały kolejno o 76 i 61 proc. Ogromna część nowych miejsc pracy to dotowane przez państwo, nieefektywne i niskopłatne stanowiska.

O tragicznej sytuacji kubańskiej ekonomii świadczy kondycja budownictwa. Budownictwo mieszkaniowe nie nadążało z podwojeniem liczby ludności w latach 1959-2007. Liczba mieszkań na 1 tys. mieszkańców spadła o 25 proc. w okresie 1989-2007.

Nie ma oficjalnych statystyk na temat podziału dochodu na Kubie, ale – jak wskazują autorzy raportu opierając się na badaniach międzynarodowych organizacji – od 1986 do 1999 wskaźniki rozwarstwienia społecznego wzrosły, a różnice majątkowe między najbogatszą i najbiedniejszą częścią społeczeństwa wzrosły kilkukrotnie. Współczynnik Giniego, określający poziom rozwarstwienia społecznego wzrósł w latach 1986-1999 z 0,22 na 0,407. Rozwarstwienie społeczne rosło w tym okresie na Kubie szybciej niż w pozostałych krajach Ameryki Łacińskiej.

Komuniści kubańscy podczas 50-lecia swoich rządów skupili się na dotowaniu edukacji, służby zdrowia, sporu i kultury, przy ogromnym wsparciu Związku Sowieckiego. Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowej Organizacji Pracy pokazują jednak, że sukcesy w tych dziedzinach były oparte na fundamencie rządów Republikańskich. O „sukcesach” rządów komunistycznych świadczy – według autorów raportu – to, że 20 proc. populacji kraju, żyje zagranicą . – Od 1902 roku, do czasu objęcia władzy przez Castro na Kubę napływali cudzoziemcy i robotnicy, głównie z Hiszpanii, po objęciu władzy przez Castro uciekło z kraju ponad milion Kubańczyków – czytamy w raporcie. Autorzy zauważają, że pewne zmiany w kierunki liberalizacji gospodarki na Kubie następują, ale są one niewystarczające. Perspektyw zmian na Kubie nie daje także młodszy brat Fidela – Raul, uważany za bardziej otwartego na reformy. – Potrzeba demokracji i wolnych wyborów – dodają.

Na podstawie raportu: „Cuba – 50 years after revolution. Total failure”.
Raport jest dostępny w Internecie na stronach: http://www.lyd.com/lyd/index.aspx?channel=3822&appintanceid=9384&pubid=1...
opr. Konrad Rajca www.pafere.org Tekst publikujemy za zgodą: www.pafere.org