Hipermarkety – jak państwo stwarza nierówności

Hipermarkety tak bardzo wtopiły się w naszą rzeczywistość, że dziś trudno wyobrazić sobie, że mogłyby zniknąć. I nie o to nawet chodzi. Raczej o zasady, dzięki którym zdobyły one tak dominującą pozycję. I to nie tylko w Polsce.

Stacy Mitchell, amerykańska działaczka społeczna i publicystka, opisała jak sprawa hipermarketów wyglądała i wygląda w Stanach Zjednoczonych. Otóż okazuje się, że wielkie sieci jak np. Wal-Mart, uzyskały swoją pozycję nie tylko dzięki pomysłowości i przedsiębiorczości ich twórców, dzięki „niewidzialnej ręce rynku”, ale także dzięki … wsparciu państwa.

Warto zacytować autorkę:

„Prawa rynku nie były jedyną siłą inicjującą te zmiany. Ważną rolę odgrywała także polityka publiczna rządu. Rozwój sklepów sieciowych w latach pięćdziesiątych XX wieku był w znacznym stopniu dziełem rządu federalnego Stanów Zjednoczonych. Amerykańscy podatnicy płacili rachunki za olbrzymie projekty rozwoju dróg, w tym sto trzydzieści miliardów dolarów za system autostrad międzystanowych. (…) Nowe rządowe ubezpieczenia kredytów hipotecznych silnie faworyzowały świeżo wybudowane podmiejskie i znacznie ograniczały możliwości wynajmu w istniejących już dzielnicach. Taka polityka pośrednio wspierała także sklepy sieciowe, napędzając rozwój terenów podmiejskich kosztem miast i tworząc infrastrukturę umożliwiającą powstanie wielkich centrów handlowych”.

Ale to nie wszystko:

„Rząd federalny wywarł również bardziej bezpośredni wpływ na rozwój sieci handlowych. W roku 1954 przyjęto bowiem poprawki do ordynacji podatkowej, obejmującej centra handlowe wieloma korzystnymi ulgami podatkowymi. Prawo podatkowe zakłada, że budynki ulegają zużyciu i corocznie tracą część swej wartości. W związku z tym właścicielom pozwala się na zwolnienie od podatku pewnej części wartości nieruchomości, tak by mogli wykorzystać tę kwotę na dokonanie napraw. (…) W rezultacie centra handlowe, nawet te najbardziej zyskowne, zaczęły wykazywać na papierze duże straty. (…) Centra handlowe stały się więc rajem podatkowym, przynoszącym większe profity niż obrót akcjami na giełdzie”.

Autorka pokazuje zestawienie skali wzrostu wielkich sieci handlowych na przykładzie Kanady i USA. Okazuje się, że w połowie lat pięćdziesiątych XX wieku na jednego mieszkańca obu krajów przypadała taka sama liczba centrów handlowych. Dziesięć lat później, USA miały ich już dwukrotnie więcej niż Kanada. Wszystko za sprawą przywilejów podatkowych nadanych przez rząd.

Myliłby się ten, kto uważa, że autorka książki wydanej w Polsce przez WEKTORY reprezentuje podejście etatystyczne. Apeluje raczej o zawiązywanie lokalnych koalicji drobnych przedsiębiorców w celu odbudowywania ich pozycji na rynku. Takie inicjatywy już powstają i autorka je opisuje. Pytanie tylko, czy nie jest to aby spóźniona tęsknota za czymś, czego nie da się już odzyskać? Jaki lokalny drobny przedsiębiorca będzie w stanie zetrzeć się z takim gigantem jak np. Wal-Mart, który – jak podaje autorka – zajmuje 34 pozycję w rankingu największych gospodarek świata, wyprzedzając tym samym wartość dochodu narodowego większości krajów – wliczając w to Austrię, Chile czy Izrael?

A wszystko to nie bez udziału państwa, które swego czasu stworzyło podatkowe przywileje dla nielicznych, kosztem pozostałych. Tak jak w III RP.

Po książkę „Hiperszwindel” warto sięgnąć – sposobów finansowania wielkich koncernów przez rząd jest znacznie więcej. To, co zasygnalizowałem w niniejszym tekście to właściwie jedynie wierzchołek góry lodowej.

PSz: http://prokapitalizm.pl

marzec 2017