Toksyczna nadopiekuńczość

Nadopiekuńcze państwo okrada obywateli pod pretekstem dążenia do "sprawiedliwości społecznej". Jej efekty to wygaszanie inicjatyw obywatelskich, dobroczynnych i krępowanie rodziny.

O ekonomicznych aspektach funkcjonowania państwa, jego "opiekuńczości" względem obywateli dyskutowano podczas konferencji "Państwo opiekuńcze a chrześcijaństwo" zorganizowanej przez Polsko-Amerykańską Fundację Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego (PAFERE). Patronat medialny nad imprezą sprawował "Nasz Dziennik".

Jak wskazywali paneliści, rola państwa powinna być ograniczona do ochrony wolności obywateli. Każdy przejaw nadopiekuńczości oznacza przymus obywateli do zrezygnowania z części własnego dorobku na rzecz "dobroczynnego" państwa. Jego urzędnicy stają się zarządcami owych dóbr, a w praktyce koszty administracji nimi znacząco przewyższają wysokość udzielanej pomocy; nawet kilkadziesiąt procent pobranej przez państwo wartości dóbr.

Jak zauważył red. Stanisław Michalkiewicz, rezygnacja z nadopiekuńczości państwa nie jest tożsama z rezygnacją z podziału dochodu narodowego. Może on bowiem odbywać się bez udziału państwa, poprzez rynek.

- Jeżeli dziś większość społeczeństwa uważa, że biednym trzeba pomagać, to niech pomaga, ale nie poprzez państwo. Ono ma jedynie dbać o to, by z tych ludzi nie "zdzierać", aby mieli z czego pomagać - zauważył.

Praworządność i wolność

Zdaniem prof. dr. hab. Michała Wojciechowskiego, władza państwowa powinna być sprawiedliwa i służyć obywatelom. - Najistotniejsze jest dobre, trwałe prawo i jego przestrzeganie. Sprzyja to koncepcji państwa minimum, dbającego o prawa obywateli, o uboższych. W państwie o dużych uprawnieniach rządzący są skłonni do przemocy wobec obywateli, podatkowego zdzierstwa - zaznacza.

Profesor Marek Chodakiewicz zwrócił uwagę na fałszywe przekonanie, że państwo opiekuńcze musi funkcjonować, bo musi być "sprawiedliwość społeczna". Tymczasem pojęcie to jest wytworem demagogów, bo jaka jest różnica między sprawiedliwością a sprawiedliwością społeczną? W jego ocenie, w obecnej sytuacji najbardziej sprawiedliwym systemem jest ten, który pozwala osobie na rozwój i jest nim wolnorynkowa demokracja kapitalistyczna. Jednak ów kapitalizm "musi być ograniczony ramami chrześcijaństwa", prawem naturalnym, inaczej "niewidzialna ręka rynku uderza w słabych". Chodakiewicz akcentował, że państwo powinno odzwierciedlać chrześcijańskie wartości, a stąd wynika dobroczynność wobec biednych i najsłabszych.

- Jest uprawnione dyskutować o chrześcijaństwie i sprawiedliwości. Trzeba być tu bardzo ostrożnym i ostrzegam tych, co wycierają sobie gębę sprawiedliwością, bo chodzi im o to, by narzucić tyranię państwa, tyranię biurokracji państwowej, która paraliżuje wszelką działalność oraz tworzy warstwę uzależnioną od biurokratów tak, że ludzie produkcyjni, którzy potrafią zadbać o siebie i coś wytworzyć, będą musieli łożyć na uzależnionych przez biurokrację brakorobów i nieudaczników. To nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością chrześcijańską - mówił prof. Chodakiewicz.

"Dobroczynność" nieokiełznana

Z przytoczonych przez Seweryna Szwarockiego, prezesa stowarzyszenia KoLiber, danych wynika, że mamy do czynienia - szczególnie po II wojnie światowej - z postępującym wzrostem wydatków publicznych, których dominantą (nawet do 90 proc. ich struktury) są wydatki socjalne. Wydatki te rosły z 10 proc. PKB na początku XX wieku do 45-55 proc. PKB obecnie.

Ma to bezpośredni związek z rosnącymi wydatkami socjalnymi państw. Tym wzrostom sprzyjała np. rewolucja przemysłowa czy strajki pracowników. Rozrost sfery socjalnej był nie tylko sposobem na unikanie napięć, ale i metodą walki o głosy wyborców. Niestety, raz rozpoczęty socjalny maraton nie jest możliwy do zatrzymania, a każde ustępstwo w tej sferze rodzi kolejne.

Zjawisko to potęgowała globalizacja niosąca niepewność wśród ludzi oraz zmniejszające się zapotrzebowanie na pracowników w sektorze rolniczym i przemysłowym. Efektem był zwrot ku socjalistom i kolejne programy "opiekuńcze". Opiekuńczość w tym wydaniu spowodowała kryzys demograficzny, bo z czasem bezpieczeństwo, które gwarantowała własność i rodzina, tylko na pozór przejęło państwo; rodzina stała się niepotrzebna, a potomstwo zaczęto traktować jako obciążenie.

- Skąd ta walka współczesnego państwa z rodziną? Kiedy mówimy o rodzinie, nie możemy pominąć istotnego aspektu, jakim jest władza rodzicielska. Państwo nie toleruje żadnej władzy poza tą, która z niego wypływa. Już to wystarcza do zwalczania rodziny jako zjawiska społecznego - ocenił Michalkiewicz. Jednak opiekuńczość stała się też okazją do nadużyć i miejscem żerowania na państwie socjalnym.

- Państwo opiekuńcze zajmuje się opieką, ale by to czynić, potrzebuje armii opiekunów, którzy za darmo tej opieki sprawować nie będą. Skąd zatem wziąć pieniądze? Od podopiecznych, którzy muszą zarobić i na siebie, i na swoich dobrodziejów - skwitował Michalkiewicz.

Jego zdaniem, model państwa opiekuńczego należy jak najszybciej zlikwidować, a obywatelom przywrócić władzę nad bogactwem, jakie swoją pracą wytwarzają, a z której zostali podstępnie wyzuci przez swoich samozwańczych "dobroczyńców". Nie będzie to jednak równoznaczne z rezygnacją z dobroczynności. W ocenie Pawła Sztąberka, wiceprezesa PAFERE, dobroczynność nie musi płynąć od państwa.

- Dobroczynność prywatna pozwala biednym, mimo swego nieszczęścia, zachować cnotę pokory, w przeciwieństwie do postawy wielu klientów państwowej pomocy społecznej: "mnie się należy". Ludziom zamożnym pozwala stać się ludźmi miłosiernymi z potrzeby serca, a nie z przymusu - zauważył. W jego ocenie, poszerzane programy socjalne, bezpłatna opieka zdrowotna i szkolnictwo są w rzeczywistości iluzją, bo społeczeństwo samo funduje sobie te dobra, często nie zdając sobie z tego sprawy. Tymczasem państwo opiekuńcze rozrasta się. Na szczeblu centralnym na 18 ministerstw 8 zajmuje się "dobroczynnością".

Nieuzależniające formy pomocy

Profesor dr hab. Piotr Jaroszyński zwrócił uwagę na niewłaściwe używanie terminu "państwo opiekuńcze". W jego ocenie, opisywanej postawie państwa bardziej przystoi przymiot "nadopiekuńcze", mający negatywny wydźwięk. - Nadopiekuńczość prowadzi bowiem do sytuacji, w której człowiek nie potrafi być samodzielny - wskazał.

Takie państwo z różnych pobudek przejmuje na siebie obowiązki, które człowiek jest w stanie sam wypełnić, a nawet jeśli nie, to może skorzystać z pomocy rodziny, sąsiadów czy instytucji charytatywnych. W ten sposób wpadamy w pułapkę np. bezpłatnej opieki zdrowotnej, oferowanej przez państwo w pakiecie z aborcją, eutanazją czy sterylizacją.

Podobnie jest z edukacją, do której otrzymujemy dostęp, ale zakres nauczania jest, oględnie mówiąc, nieodpowiedni. W ocenie prof. Jaroszyńskiego, państwo nadopiekuńcze jest częścią państwa totalitarnego, które przejmuje kontrolę nad wolą i świadomością człowieka. Rozwiązaniem jest więc odwołanie się do katolicyzmu i płynących z niego nieuzależniających form pomocy.

Ksiądz profesor Piotr Bortkiewicz wskazał trzy skutki nadopiekuńczości państwa: bezrobocie, niszczenie polityki rodzinnej i wolności. - Za tymi zjawiskami stoją pewne mechanizmy, takie jak w przypadku bezrobocia alienacja, w przypadku polityki prorodzinnej pewien egoizm czy zawłaszczanie wolności. Jakie są granice? Tą granicą bardzo czytelnie naruszaną przez tak rozumianą filozofię państwa jest przede wszystkim dewastacja człowieka - zaznaczył. To zaś prowadzi do dewastacji społeczeństwa.

Rodzina i własność

W ocenie prof. Alejandra Chafuena (fundacja ATLAS), by wygrać z państwem opiekuńczym, konieczne jest zakorzenienie w nauce Kościoła, która dotyka istoty ludzkiej oraz docenia rolę rodziny. By jednak rodzina mogła funkcjonować, musi walczyć o własność prywatną, bo rodzina i własność prywatna są filarami wolnego społeczeństwa.

- Dostrzegam pewne słabości w rozwoju katolickiego nauczania w sferach pracy, nierówności, interwencji rządu. We wszystkich tych obszarach Kościół ma jednak swoje silne strony - zauważył Chafuen. To m.in. obrona pracowników przed przedmiotowym traktowaniem czy wyczulenie na skandaliczne nierówności owocujące niesprawiedliwością.

- Pogląd Kościoła na wymiar stosunków społecznych na świecie zależy w sposób ostateczny od wewnętrznej przemiany osoby ludzkiej poprzez stopniowe upodobnienie się do Chrystusa. Nauczanie Kościoła o rozwoju gospodarczym i dobrobycie zawsze będzie musiało być brane pod uwagę - dodał.

Jak zaznaczył Chafuen, Papież Benedykt XVI podkreśla, że redukcja człowieka do aspektu techniczno-ekonomicznego, przesłaniającego wymiar moralno-religijny, skutkuje poważnym zaburzeniem jego integralnego rozwoju z efektami destrukcyjnymi. - Jeśli naszym najważniejszym zadaniem jako chrześcijan jest zbawianie i uświęcenie, jako ekonomiści musimy stale udoskonalać rozumienie warunków, które umożliwiają rozwój, maksymalizują dobrobyt oraz starać się przekazywać te informacje moralistom - zaznaczył prof. Chafuen.

Marcin Austyn
10 września 2012

Nasz Dziennik
http://www.naszdziennik.pl/polska-kraj/9519,toksyczna-nadopiekunczosc-pa...

Powiązane