Setny Jubileusz piotrkowskiego Muzeum

W 2009 roku Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim obchodzi jubileusz stulecia działalności.

Dzieje Muzeum piotrkowskiego wiążą się ściśle z dziejami Piotrkowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który grupa Piotrkowian skupiona wokół Michała Rawity Witanowskiego utworzyła 20 maja 1908 roku.

Jednym z celów, które postawili sobie piotrkowscy krajoznawcy, była organizacja Muzeum Krajoznawczego Ziemi Piotrkowskiej. Zaczątkiem zbiorów muzealnych był zbiór "skamieniałości" ofiarowany w 1909 roku przez Stanisława Psarskiego - właściciela kamieniołomów w Sulejowie.

Kolekcję przyjęła powołana 10 września 1909 roku na zebraniu ogólnym Oddziału Piotrkowskiego PTK sekcja muzealna, w skład której weszli: Onufry Krajewski - pierwszy kustosz zbiorów muzealnych, Michał Rawita Witanowski - prezes Oddziału PTK, Józef Karczewski i Leon Starkiewicz. Sekcja muzealna w ciągu kilku miesięcy zebrała taką ilość darów i depozytów, że już 14 stycznia 1910 roku w lokalu Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan ks. Eugeniusz Lipiński - rektor kościoła p.w. św. Jacka (podominikańskiego) i zarazem czynny członek PTK - dokonał poświęcenia pierwszej wystawy zbiorów Muzeum Krajoznawczego Ziemi Piotrkowskiej. Wydarzenie to odnotowały w wydaniach z 19 i 20 stycznia 1910 roku stołeczne gazety: "Kurier Warszawski" i "Dziennik Powszechny".

Aż do 1918 roku Muzeum nie posiadało własnego lokalu i wystawiało swoje zbiory liczące w początkach 1913 roku 350 eksponatów, w wynajmowanych na ten cel mieszkaniach w kamienicach przy ul. Bykowskiej (obecnie Wojska Polskiego).

W czasie I wojny światowej zbiory muzealne umieszczono w refektarzu klasztoru oo. Bernardynów, gdzie 28 listopada 1915 roku otwarta została kolejna wystawa.

W 1918 roku Piotrkowski Oddział PTK rozpoczął starania o przekazanie na jego potrzeby i pomieszczenie Muzeum mocno zniszczonego i przebudowanego na cerkiew Zamku Jagiellonów - budowli z początków XVI wieku związanej swoją historią z dziejami Sejmu Polskiego i Trybunału Koronnego.

W lipcu 1918 roku gen. Antoni Liposcak, gubernator lubelski, wyraził zgodę i rozlokowane w zamku wojsko austriackie opuściło zdewastowane pomieszczenia przekazując obiekt Komitetowi Odbudowy Zamku Piotrkowskiego.

3 września 1918 roku Komitet wydał odezwę do mieszkańców miasta i powiatu, w której czytamy m.in.: "...Wpośród rozgwaru wojennego, gdy kładziemy podwaliny na odbudowę Niepodległego Państwa Polskiego, niechże widomym znakiem dźwigania majestatu dawnej Rzeczypospolitej będzie dla nas powstający z ruin Zamek Piotrkowski...".

Oficjalny dokument - akt dzierżawy zamku wystawiony przez władze wolnej już Rzeczypospolitej - wręczono Oddziałowi PTK 18 listopada 1919 roku. Prace remontowe i adaptacyjne trwały do końca września 1922 roku. Usunięto ślady obcych przeróbek, ale nie zdołano odtworzyć tego, co zostało zniszczone.

Nie odtworzono renesansowych i barokowych portali i architektury wnętrz, zdołano zabezpieczyć tylko to co pozostało. 15 października 1922 roku znowu otwarte zostało Muzeum Krajoznawcze Ziemi Piotrkowskiej, tym razem we własnej siedzibie, w której pozostaje do dzisiaj. Remont zamku i otwarcie Muzeum było niewątpliwie zasługą Michała Rawity Witanowskiego, który pełnił wtedy funkcję prezesa Oddziału PTK i kustosza zbiorów muzealnych, aż do września 1939 roku.

W latach II wojny światowej cenniejsze zbiory były przechowywane w domach członków PTK i innych Piotrkowian, dlatego też wojna nie przyniosła większego uszczerbku zbiorom.

Michał Rawita Witanowski zmarł w 1943 roku, ale jego współpracownicy i uczniowie już wiosną 1945 roku podjęli trud odtworzenia Muzeum.

Prezesem Oddziału PTK był wtedy prof. Aleksander Badek, a opiekunem zbiorów prof. gimnazjalny A. Rybner.

Z nabytków tamtych lat pochodzą, zakupione podobno za 5 litrów bimbru, portrety siedmiu pierwszych władców polskich z I połowy XIX wieku.

W 1949 roku zbiory Muzeum Krajoznawczego zostały przejęte przez państwo, a Muzeum otrzymało status Regionalnego w resorcie Kultury i Sztuki.

W początkach lat 60-tych zbiory muzealne liczyły 3500 pozycji inwentarzowych, głownie w działach historii, archeologii i etnografii. Zły stan techniczny Zamku, brak zaplecza muzealnego, a także konsekwentne dążenie do jego odbudowy według zachowanych źródeł ikonograficznych, spowodowały podjęcie szeroko zakrojonych prac restauracyjnych - poczynając od 1963 roku. Muzeum było zamknięte aż do stycznia 1970 roku, kiedy uroczyście otwarto sale zamkowe.

W siedmiu komnatach pokazano wystawy z zakresu archeologii, historii i sztuki. W 1975 roku muzeum piotrkowskie otrzymało status Muzeum Okręgowego. W tym samym roku dyrektorem Muzeum został mgr Stanisław Marcin Gąsior, który pełni swoją funkcję obecnie.

W ostatnich latach zbiory wzbogacane zostały przez badania własne, zakupy i przekazy, a także dary. Obecne zbiory w czterech podstawowych działach: archeologii, historii, etnografii i sztuki liczą około 17 tysięcy eksponatów.

W ekspozycjach stałych prezentowane są zbiory mebli, obrazów, broni białej i palnej, materiały związane z historią miasta i zabytki archeologiczne pochodzące z badań własnych prowadzonych w regionie piotrkowskim.

Muzeum posiada dwa oddziały: Muzeum Czynu Partyzanckiego w Polichnie i Muzeum Szkoły im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie.

za: www.muzeum.om.pl